Europese verkiezingen (2)

Europese verkiezingen vandaag. Om precies te zijn: verkiezingen voor het Europees Parlement. Of nog liever: verkiezingen voor de Nederlandse zetels in het Europees Parlement. Stel, er is een Française die precies hetzelfde denkt over Europa als ik. Helaas, ik kan niet op haar stemmen. In plaats daarvan moet ik mij vandaag beperken tot de Nederlandse kandidaten en tot de Nederlandse verkiezingsregels. Dat is minder logisch dan het in eerste instantie lijkt.

De verkiezingen voor het Europarlement lijken in beginsel een eenvoudig districtenstelsel: iedere lidstaat krijgt een aantal parlementszetels toegewezen en de inwoners mogen vervolgens stemmen over de invulling daarvan. De basis daarvoor is evenredige vertegenwoordiging, maar lidstaten krijgen redelijk wat vrijheid bij de invulling. Wel of geen kiesdrempel; open of gesloten lijsten; het land wel of niet opdelen in kiesdistricten. Zo stemt Nederland volgens evenredige vertegenwoordiging, maar gebruikt Engeland een mengvorm met het districtenstelsel. Duitsland hanteert een kiesdrempel van 5%. Kortom, de verkiezingen voor het Europees Parlement is een districtenstelsel waarbij ieder kiesdistrict grotendeels zelf de spelregels mag bepalen.

Stel je voor dat we iets vergelijkbaars zouden doen bij de Tweede-Kamerverkiezingen. We verdelen de zetels naar inwoneraantal over de Nederlandse provincies. Vervolgens mogen de provincies zelf bepalen wat de kiesregels zijn; in Friesland wordt het districtenstelsel gebruikt, in Groningen evenredige vertegenwoordiging en in Drenthe een meerderheidsstelsel met verschillende rondes. De waarschijnlijke uitkomst is dan dat er in Friesland een nek-aan-nekrace ontstaat tussen twee grote partijen, dat Groningen een bonte verzameling van veel kleine partijen oplevert – en dat er in Drenthe meerdere stemrondes nodig zijn.

Gevolg: in Friesland gaan er veel stemmen verloren; Groningen oogt versnipperd en in Drenthe worden de zetels uiteindelijk toegewezen aan kandidaten die in de eerste ronde slechts 25% van de stemmen kregen. Een rare lappendeken aan uitslagen, waarbij de voordelen en nadelen van de verschillende kiesstelsel duidelijk naar voren komen. De uitslag van dergelijke Tweede-Kamerverkiezingen zou maar met moeite uit te leggen zijn als de enige echte, nationale volksvertegenwoordiging.

Toch is dat precies hoe de verkiezingen van vandaag opgezet zijn.