Rationele verwachtingen

Mooi om te zien dat de Nobelprijs voor de Economie dit jaar gaat naar twee economen, Thomas Sargent en Chris Sims, voor hun bijdragen aan de theorie van rationele verwachtingen en de gevolgen hiervan voor beleidsmakers, een onderwerp dat ook de basis vormde voor mijn eigen scriptie. (Dan kan de Nobelprijs voor mijn eigen onderzoek nooit lang op zich laten wachten. Toch?)

Rationele verwachtingen hebben voor een revolutie gezorgd onder macro-economische beleidsmakers. Stel: er zijn in een land 1 miljoen werknemers. De overheid besluit eenmalig 1.000 euro extra loonbelasting te heffen. Dat levert de schatkist dan 1 miljard euro op, zo was altijd de gedachtegang. Totdat de rationele verwachtingen hun intrede deden: door de aangekondigde maatregel ontslaan sommige bedrijven een aantal werknemers, om ze later weer in te huren als de belastingmaatregel wordt teruggedraaid. De belastingmaatregel zal veel minder opleveren.

Vóór de rationele verwachtingen gingen beleidsmakers uit van adaptieve verwachtingen: gedrag gebaseerd op historische informatie. Als de inflatie al jarenlang 1% is geweest, blijven mensen ervan uitgaan dat de inflatie ook op 1% zal blijven, aldus de adaptieve verwachtingen, ongeacht wat er in het hier en nu gebeurt. In het onderstaande voorbeeld is de zien hoe adaptieve verwachtingen steeds achter de feiten aan blijven hollen, om uiteindelijk pas in 2010 op een goede verwachting uit te komen.



Rationele verwachtingen veranderden dat: alle beschikbare informatie wordt verwerkt. In het bovenstaande voorbeeld heb je dan al vanaf 2006 een goede verwachting van de inflatie en niet pas in 2010. Of zoals mijn docent het destijds verwoordde: adaptieve verwachtingen is door je achteruitkijkspiegel in de gaten houden of je nog in het midden van de weg rijdt. Als je dat goed doet, kun je op de weg blijven, maar misschien is het handig om af en toe eens naar voren te kijken of er een bocht aankomt.