dinsdag 28 juni 2011

Min twee keer zo koud?

Een collega bekijkt de voorspellingen voor morgen: 17 graden. "Dat scheelt bijna de helft met vandaag", zegt hij. Pardon? Je kunt met graden Celsius niet zo rekenen. Waarom niet? Omdat het een zogenaamde intervalschaal is. Oftewel: graden Celsius heeft geen absoluut nulpunt en daarom mag je er niet mee delen of vermenigvuldigen.

Je kunt met Celsius wel verschillen uitrekenen: tussen 0 en 5 graden is een even groot verschil als tussen 5 en 10 graden. En: van 0 naar 10 graden is precies een twee keer zo groot interval – hee, vandaar de naam! – als van 0 naar 5 graden. Maar verder dan dat gaan de rekenmogelijkheden met Celsius niet. Een troost: Fahrenheit, waar de Amerikanen zo gek op zijn, heeft die mogelijkheden evenmin.

Dat komt door de willekeur van meneer Celsius, die als uitgangspunt hanteerde dat water bevriest bij 0 graden en kookt bij 100 graden. Hij had ook makkelijk iets anders kunnen kiezen. De enige temperatuurschaal waarbij je wél naar hartenlust mag optellen, aftrekken, delen en vermenigvuldigen, is Kelvin, al wordt die in het dagelijks leven niet of nauwelijks gebruikt. Kelvin begint bij het absolute nulpunt. 10 graden Kelvin is dus inderdaad twee keer zo warm als 5 graden Kelvin. Oftewel: temperatuur in Kelvin is een zogenaamde ratioschaal.

Ratioschalen komen vaak voor: afstand, leeftijd, tijdsduur bijvoorbeeld. Tien kilometer is het dubbele van 5 kilometer, een kind van 8 jaar is twee keer zo oud als een kind van 4 jaar en 6 minuten duren twee keer zo lang als 3 minuten. Waarom? Omdat je hiermee niet negatief kan gaan. Een afstand van -5 kilometer? Een leeftijd van -4 jaar? Een tijdsduur van -3 minuten? Onzin natuurlijk.

Met Celsius kun je wel negatief gaan en daarom kun je er niet mee rekenen. Vijftien graden Celsius is niet de helft van 30 graden Celsius. Is het bij 20 graden onder nul 'min 2' keer zo koud als bij 10 graden boven nul? Nee dus.

2 opmerkingen:

  1. Reken met graden Kelvin als je wil weten hoeveel dubbel zo warm is.
    Voorbeeld: 0 graden Celsius = 273,15 graden Kelvin (want -273,15 graden Celsius = absolute nulpunt).
    Dus 15 graden Celsius (273,15 + 15 = 288,15) is de helft van 576,3 graden Celsius. Warm hé?

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Heerlijk, eindelijk iemand die het begrijpt!

    BeantwoordenVerwijderen

Laat een reactie op dit bericht achter!